Syndrom oszusta w pracy – czym jest i jak sobie z nim radzić?

Każdy z nas odnosi mniejsze lub większe sukcesy. Niezależnie czy mówimy tutaj o sferze prywatnej, czy też zawodowej. Jedni chwalą się nimi na lewo i prawo, inni po prostu je przyjmują, a jeszcze inni sądzą, że nie zasługują na nie. Jeśli Tobie też zdarzyło się kiedykolwiek sądzić, że dana rzecz, którą osiągnąłeś Ci się nie należy, to być może zmagasz się z syndromem oszusta. Nie wiesz czym on jest? Przeczytaj uważnie nasz artykuł i sprawdź, czy ten problem nie dotyka również ciebie.

Impostor syndrome co to jest?

Syndrom oszusta (znany również jako syndrom impostora), to termin psychologiczny, który odnosi się do zachowania, gdzie wątpimy zarówno w swoje osiągnięcia, jak i mamy nieodłączne przekonanie, że to, co właśnie osiągnęliśmy wynika z naszego przekłamania, nieprawdziwej zasługi lub jest po prostu szczęśliwym trafem. Nie bierzemy pod uwagę, że to, co osiągnęliśmy jest wynikiem naszego talentu, pracy, doświadczenia czy kompetencji. Termin ten został wymyślony w 1978 roku przez Pauline Clance i Suzanne Imes. Odkryły one, że ludzie z tym syndromem byli przekonani, że nie zasługują na sukces, który odnoszą, mimo tego, że posiadają oni odpowiednie „zewnętrzne dowody osiągnięć”.

Syndrom oszusta przyczyny

Zespół impostora może mieć bardzo różne przyczyny. Jedni wiążą je bardziej ze środowiskiem i sprawami rodzinnymi, inni natomiast uważają, że odpowiadają za to czynniki behawioralne. Jednak można powiedzieć śmiało, że syndrom oszusta kształtuje się w nas w wieku młodzieńczym (lub nawet dziecięcym) i razem z nami dorasta. Możemy wyróżnić takie przyczyny jak:

• Neurotyzm — objawia się u nadmiernie wrażliwych osób. Takie osoby wykazują skłonność do nadmiernego (wyolbrzymionego) przeżywania negatywnych emocji, mają niską odporność na stres i mogą doświadczać stanów lękowych.
• Lęk – nie zawsze trzeba mieć stany lękowe, aby odczuwać ogólny lęk i niepokój. A takie właśnie objawy również mogą powodować syndrom oszusta.
• Niewłaściwe wartości wpajane w dzieciństwie – część rodziców wychowuje swoje dziecko, stale mu powtarzając, że aby być kochanym i zasługiwać na miłość trzeba mieć osiągnięcia. To sprawia, że naszą ewentualną samotność w życiu dorosłym (często myloną z byciem singlem) od razu utożsamiamy z tym, że jesteśmy bezwartościowi.
• Zbyt duże wymagania – ileż to razy słyszymy, że 4 ze sprawdzianu to za mało, przecież to nie było takie trudne, inni potrafili jakoś dostać 5. Twoja siostra w Twoim wieku lepiej się uczyła. Tego typu zachowania powodują, że zatracamy jakiekolwiek poczucie własnej wartości. Często nawet jak dostaniemy już najwyższą z możliwych ocen, to spotyka się to tylko z reakcją „a nie mogłeś tak się uczyć od początku roku?”

Warto wspomnieć, że z biegiem czasu i coraz powszechniejszym dostępem do Internetu pojawiły się dodatkowe 3 przyczyny syndromu oszusta, które mogą Cię spotkać w wieku dorosłym.

• Przesyt informacyjny – za pośrednictwem Internetu jesteśmy w stanie mieć dostęp do wszelkich możliwych informacji. Już na samych portalach internetowych praktycznie codziennie widzimy posty o rzeczach, o których nie mieliśmy pojęcia. Z jednej strony jest to pozytywne, bo mamy możliwość ciągłego dowiadywania się czegoś ciekawego. Jednak część osób widząc ile jeszcze nie wie o świecie może stwierdzić, że właściwie w ogóle nie za dużo wie. Logiczne jest to, że nikt nie jest specjalistą we wszystkich dziedzinach, jednak to dopiero Internet pokazał jak dużo jest na świecie dziedzin i nieznanych nam tematów.
• learning curve – czyli krzywa uczenia się. Jest to zależność posiadanej przez nas wiedzy w czasie w stosunku do naszego przeświadczenia o byciu ekspertem w danej dziedzinie. Mówiąc prościej im bardziej zagłębiamy się w jakiś temat, tym bardziej widzimy, że jest jeszcze bardzo dużo osób, które są w tym temacie lepsze i do których wiedzy nawet się nie zbliżamy. Ta krzywa jest paradoksalna, bo jeśli dopiero zaczynamy zapoznawać się z danym tematem to nieświadomi jak może być on zaawansowany możemy od razu poczuć się wręcz ekspertami. Niestety im dłużej daną dziedzinę zgłębiamy, tym bardziej widzimy, jaka ona jest rozległa.
• Syndrom małego Azjaty – coś, co pierwotnie funkcjonowało jako żart w grach internetowych stało się poważniejszym problemem. Mówiło się, że jakkolwiek dobrze nie grasz, to zawsze jest jakiś „mały Azjata”, który będzie od Ciebie lepszy. Prawda jest taka, że niezależnie co robisz to oczywiście zawsze jest ktoś lepszy od Ciebie, ale dopiero ogólnodostępny Internet sprawił, że możesz z tymi osobami się spotkać „na żywo”.

Syndrom oszusta objawy

Skoro już wiemy co to jest syndrom oszusta, to teraz zobaczmy, jakie są najpopularniejsze jego objawy.

• Perfekcjonista – stawianie sobie zbyt wysoko poprzeczki jest bardzo niezdrowe, bo powoduje, że ciągle dążymy do czegoś jeszcze lepszego. Oczywiście warto robić rzeczy starannie, ale nie można iść w zbytnią skrajność, bo niezależnie ile byśmy czasu na coś nie poświęcili, to zawsze można będzie jeszcze coś poprawić. Perfekcjoniści często skupiają się również na tak mało istotnych detalach, które tylko oni widzą. Często można to zaobserwować u handlowców, którzy skupiają się na budowaniu relacji z klientem i stale mają wrażenie, że daną rozmowę mogliby poprowadzić jeszcze lepiej.
• Wiecznie w pracy – ten typ osób wręcz zmusza się do ciągłego bycia w pracy. Zostawanie w pracy po godzinach (nawet jeśli wykonało się wszystkie zadania) to dla nich norma. Osoby z tymi objawami jak nie są w pracy lub o niej nie myślą to są zestresowane. Można w pewnym sensie porównać to do pracoholizmu, z tą różnicą, że osoby „wiecznie w pracy” często spędzają w niej czas nie robiąc nic aż tak produktywnego, nie wymyślają nowego sposobu jak pozyskać klienta, czy nie uzupełniają zaległości. One potrzebują po prostu samego faktu bycia w pracy. Często wmawiają sobie, że ich wyniki są niewystarczające, bo nie przeznaczają na pracę tyle czasu ile by mogły.
• Urodzeni geniusze – osoby z tymi objawami często charakteryzują się wrodzoną łatwością w jakiejś konkretnej rzeczy. Np. bardzo dobrze operują językiem korzyści, bo są urodzonymi ekstrawertykami i lubią rozmawiać z innymi (przychodzi im to naturalnie), ale ich poziom znajomości innej rzeczy jest na normalnym (przeciętnym poziomie). Uważają więc, że jeśli nauka innej rzeczy przychodzi im z większym trudem niż ta wrodzona czynność, to oznacza, że są w niej beznadziejni.
• Soliści – są to osoby, które czują się wartościowe tylko jak coś robią same. Gdy sytuacja wymaga poproszenia innej osoby o pomoc, to od razu odnoszą wrażenie, że robią to, bo same są zbyt słabe i nie są w stanie tego zrobić w pojedynkę. Są to osoby, które się wewnętrznie blokują na korzystanie ze wsparcia innych. Jest to duży problem w pracy, bo często strategia marketingowa firmy jest nastawiona właśnie na współpracę i pracowanie nad czymś w grupie. Dla solistów jest to duży problem.
• Eksperci – ci ludzie oceniają całego siebie na podstawie tego, co wiedza i umieją zrobić. Obawiają się, że jeśli danej rzeczy (nawet niezwiązanej z określonym sukcesem) nie będą umieć zrobić, to ktoś oceni ich cały sukces poprzez tę jedną niewiedzę.

Syndrom oszusta jak sobie radzić?

Jest wiele sposobów jak można sobie radzić z syndromem oszusta. Wiele zależy od tego, czym został on spowodowany oraz jakie dokładnie masz objawy. Warto zwrócić uwagę na:

• Świętowanie wszystkich osiągnięć, nawet tych najmniejszych. Jest to ważne, bo zawsze podczas takiego świętowania będziemy czuli pewną wyjątkowość danego zdarzenia. Nasz mózg będzie pamiętał, że osiągnięcie to jest coś miłego i pozytywnego.
• Powtarzanie sobie, że uczenie się to ciągły proces. Gdy zrozumiemy, że nie ma czegoś takiego jak koniec wiedzy w danym temacie, to może prościej nam być, oswoić się z tym, że nie mamy jeszcze pełnych kompetencji.
• Wierzenie w społeczny dowód słuszności o naszych zasługach. Jeśli od kilku osób słyszymy, że dobrze radzimy sobie w danej rzeczy, to ważne jest, aby tego nie negować, tylko po prostu przyjąć to za fakt.
• Zrozumienie, że nikomu nic nie wychodzi od razu. Zawsze potrzeba kilku prób (mniej udanych), zanim będziemy w czymś dobrzy.
• Trzeba zdać sobie sprawę z tego, że syndrom oszusta dotyka bardzo wiele osób (zwłaszcza pracujących na wysokich stanowiskach). Nie jest to zatem tylko nasza przypadłość, której powinniśmy się wstydzić. Dzięki temu nabierzemy do tego większego dystansu.
• Rób notatki. Wiemy, że to może się wydawać dziwne, ale często spisane osiągnięcia (nawet w ramach notatek) znaczą dla naszej podświadomości więcej, niż te które są wyłącznie w naszej głowie. Jeśli przenosimy to na papier, to niejako sami potwierdzamy przed sobą dane osiągnięcie.
• Warto uzmysłowić sobie jak dużo zdolności posiadamy. Przy syndromie oszusta często błędnie sądzimy, że nie nadajemy się do niczego, bo sądzimy, że czegoś nie umiemy. Warto wtedy zastanowić się ile tak naprawdę już umiemy. Często jest to znacznie więcej niż osoba na analogicznym stanowisku.

Syndrom oszusta w biznesie

Jak widzisz syndrom oszusta jest to bardzo niebezpieczne zjawisko, które dotyka Ciebie i przełożyć się może zarówno na kwestie prywatne, jak i zawodowe. W swojej pracy często jesteś narażony na wiele czynników mogących ten syndrom powodować. W Internecie znajdziesz bez problemu test na syndrom oszusta. Sprawdzisz, czy w różnych sytuacjach wykazujesz tendencje do takich zachowań.

Należy pamiętać, że pomyłki czy niedopowiedzenia np. błędy w komunikacji zdarzają się każdemu z nas. Nikt nie jest zaprogramowaną maszyną, a myli się tylko ten, co nic nie robi. Nie narzucaj na siebie zbyt dużej presji. Pamiętaj, że Twoje zachowania w pracy również oddziałują na Twoje życie prywatne. Nie pozwól, aby zbyt mała wiara w swoje zdolności stanęła Tobie na przeszkodzie. Z syndromem oszusta można walczyć własnymi siłami, przy wsparciu najbliższych lub udać się do specjalisty na terapię. Nie należy bać się pomocy, ale to Ty musisz zrobić pierwszy krok.